สามีหรือภรรยาคนไทยจดทะเบียนสมรสกับคนต่างชาติมีลูกด้วยกันโดยลูกไม่ถือสัญชาติไทย แต่ถือสัญชาติตามพ่อ  ลูกจะสามารถรับมรดกประเภทที่ดินได้หรือไม่  และจะทำพินัยกรรมยกที่ดินให้แก่สามีหรือภรรยาคนต่างชาติได้หรือไม่ พินัยกรรมจะตกเป็นโมฆะหรือไม่

            คำถามเหล่านี้มีคำตอบ ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1629 บัญญัติว่า “ทายาทโดยธรรมมีหกลำดับเท่านั้น และภายใต้บังคับแห่งมาตรา 1630 วรรค 2 แต่ละลำดับมีสิทธิได้รับมรดกก่อนหลังดั่งต่อไปนี้ คือ

                                 (1) ผู้สืบสันดาน

                                 (2) บิดามารดา

                                 (3) พี่น้องร่วมบิดามารดาเดียวกัน

                                 (4) พี่น้องร่วมบิดาหรือร่วมมารดาเดียวกัน

                                 (5) ปู่ ย่า ตา ยาย

                                 (6) ลุง ป้า น้า อา

                                 คู่สมรสที่ยังมีชีวิตอยู่นั้นก็เป็นทายาทโดยธรรม ภายใต้บังคับของ บทบัญญัติพิเศษแห่งมาตรา 1635” และ

            มาตรา 1635 บัญญัติว่า “ลำดับและส่วนแบ่งของคู่สมรสที่ยังมีชีวิตอยู่ในการรับมรดกของผู้ตายนั้น ให้เป็นไปดั่งต่อไปนี้

                                 (1) ถ้ามีทายาทตาม มาตรา 1629 (1) ซึ่งยังมีชีวิตอยู่หรือมีผู้รับ มรดกแทนที่แล้วแต่กรณี คู่สมรสที่ยังมีชีวิตอยู่นั้นมีสิทธิได้ส่วนแบ่ง เสมือนหนึ่งว่าตนเป็นทายาทชั้นบุตร

                                 (2) ถ้ามีทายาทตาม มาตรา 1629 (3) และทายาทนั้นยังมีชีวิตอยู่ หรือมีผู้รับมรดกแทนที่ หรือถ้าไม่มีทายาทตาม มาตรา 1629 (1) แต่มี ทายาทตาม มาตรา 1629 (2) แล้วแต่กรณี คู่สมรสที่ยังมีชีวิตอยู่นั้น มีสิทธิได้รับมรดกกึ่งหนึ่ง

                                 (3) ถ้ามีทายาทตาม มาตรา 1629 (4) หรือ (6) และทายาทนั้น ยังมีชีวิตอยู่ หรือมีผู้รับมรดกแทนที่ หรือมีทายาทตาม มาตรา 1629 (5) แล้วแต่กรณี คู่สมรสที่ยังมีชีวิตอยู่ มีสิทธิได้มรดกสองส่วนในสาม

(4) ถ้าไม่มีทายาทดั่งที่ระบุไว้ใน มาตรา 1629 คู่สมรสที่ยังมี ชีวิตอยู่นั้นมีสิทธิได้รับมรดกทั้งหมด”

            ดังนั้น หากเป็นกรณีภรรยาคนไทยสมรสกับชายชาวต่างชาติ และมีลูกด้วยกันโดยลูกไม่ได้ถือสัญชาติไทย  หากปรากฏว่า มารดาเสียชีวิต และไม่ได้ทำพินัยกรรมไว้ ทรัพย์มรดกย่อมตกทอดไปยังทายาทโดยธรรมซึ่งเป็นการรับมรดกโดยผลของกฎหมายเสมอ  ดังนั้น เมื่อลูกเป็นบุคคลที่ไม่มีสัญชาติไทย ก็มีสิทธิรับมรดกในฐานะทายาทโดยธรรม และเมื่อมีทายาทชั้นผู้สืบสันดานแล้ว ทายาทอันดับที่ 3 – 6 ก็จะถูกตัดไม่ให้รับมรดกโดยปริยาย แต่บิดามารดาของเจ้ามรดกหากมีชีวิตอยู่ก็ยังมีสิทธิรับมรดกร่วมกับหลานโดยได้ส่วนแบ่งเท่ากัน  สำหรับบิดาแม้จะเป็นคนต่างชาติต่างประเทศก็มีสิทธิรับมรดกในฐานะคู่สมรสได้เช่นเดียวกันโดย มีสิทธิได้ส่วนแบ่งเสมือนหนึ่งว่าตนเป็นทายาทชั้นบุตรคือได้ส่วนแบ่งเท่ากับลูก

            อันนี้เป็นเรื่องที่มีสิทธิในการรับมรดกตามกฎหมาย แต่การจะถือกรรมสิทธิ์ในที่ดินได้หรือไม่ เป็นอีกเรื่องหนึ่งต่างหาก เพราะคนต่างชาติ หรือภาษากฎหมายเรียกว่า คนต่างด้าว จะต้องปฏิบัติตามประมวลกฎหมายที่ดิน คือ ต้องขออนุญาตจากรัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทยเพื่อถือกรรมสิทธิ์ตามเงื่อนไขที่กฎหมายกำหนดเสียก่อน หากไม่ได้รับอนุญาต ก็จะต้องถูกบังคับขายภายใน 180 วัน แต่ไม่เกินหนึ่งปี

            ประการต่อมา จะสามารถทำพินัยกรรมยกที่ดินให้แก่สามีหรือภรรยาคนต่างชาติได้หรือไม่ พินัยกรรมจะตกเป็นโมฆะหรือไม่ หากมีการทำพินัยกรรมยกทรัพย์สินประเภทที่ดินให้ลูกหรือสามีซึ่งไม่มีสัญชาติไทย ก็สามารถทำได้ ไม่ตกเป็นโมฆะ ส่วนการจะถือกรรมสิทธิ์ที่ดิน ก็ยังต้องปฏิบัติตามประมวลกฎหมายที่ดิน มาตรา 94 คืออาจถูกบังคับขายเช่นเดิม แต่การทำพินัยกรรมจะมีผลดีตรงที่สามารถระบุให้ผู้จัดการมรดกขายที่ดินแล้วนำเงินมามอบให้แก่ผู้รับพินัยกรรมได้  เพราะผู้จัดการมรดกสามารถถือกรรมสิทธิ์ที่ดินแทนทายาทได้ และสามารถดำเนินการจดทะเบียนขายแทนได้ โดยไม่ต้องปฏิบัติตามกฎหมายที่ดินให้ยุ่งยาก

            ประการสุดท้าย หากไม่ได้จดทะเบียนสมรสกัน ลูกก็ถือเป็นบุตรที่ชอบด้วยกฎหมายของมารดาอยู่แล้ว จึงมีสิทธิรับมรดกของมารดาในฐานะทายาทโดยธรรมตามกฎหมายได้ ส่วนบิดาไม่มีสิทธิรับมรดกในฐานะคู่สมรสเพราะไม่ได้จดทะเบียนสมรสกัน แต่ก็สามารถทำพินัยกรรมยกทรัพย์สินทั้งสังหาริมทรัพย์และอสังหาริมทรัพย์ให้กันได้ ส่วนการจะถือกรรมสิทธิ์ที่ดินก็ต้องปฏิบัติตามประมวลกฎหมายที่ดิน หรือระบุให้ผู้จัดการมรดกขายแล้วมอบเงินให้ก็สามารถทำได้ตามกฎหมายดังกล่าวแล้วข้างต้น

 

ตัวอย่างคำพิพากษาศาลฎีกาที่เคยตัดสิน

          คำพิพากษาศาลฎีกา 475/2511 "ถ้าคนต่างด้าวผู้รับพินัยกรรมมีสิทธิหรือมีทางที่จะขออนุญาตถือที่ดินได้ พินัยกรรมก็ไม่เป็นโมฆะ  โจทก์จำเลยต่างเป็นทายาทโดยธรรมของเจ้ามรดก และได้ทำสัญญาประนีประนอมกันว่าจำเลยจะโอนที่ดินให้โจทก์ตามส่วนในพินัยกรรมเมื่อมีหลักฐานเป็นหนังสือลงลายมือชื่อจำเลยผู้รับผิด จึงบังคับตามสัญญาได้ ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1750 ส่วนโจทก์ที่เป็นคนต่างด้าวก็ให้ไปจัดการตามประมวลกฎหมายที่ดินก่อน (ประชุมใหญ่ครั้งที่ 6/2511)"

           คำพิพากษาศาลฎีกาที่ 2752/2543  "โจทก์ทั้งสองฟ้องให้จำเลยแบ่งที่ดินอันเป็นทรัพย์มรดกตามพินัยกรรม โดยอ้างว่าเจ้ามรดกซึ่งเป็นคนต่างด้าวซื้อที่ดินดังกล่าวแล้วใส่ชื่อจำเลยเป็นผู้ถือกรรมสิทธิ์แทน จึงไม่จำต้องบรรยายฟ้องถึงสนธิสัญญาระหว่างประเทศไทยกับสาธารณรัฐประชาชนจีนว่ายินยอมให้เจ้ามรดกซึ่งเป็นคนต่างด้าวถือกรรมสิทธิ์ที่ดินในประเทศไทยหรือไม่ เพราะเจ้ามรดกมิได้ถือกรรมสิทธิ์เอง ฟ้องของโจทก์ไม่เคลือบคลุม

            การที่เจ้ามรดกยื่นคำร้องขอต่อศาลเพื่อขออนุญาตนำที่ดินพิพาทไปจดทะเบียนจำนองขณะที่จำเลยยังเป็นผู้เยาว์ เป็นการปฏิบัติตามกฎหมาย และแม้เจ้ามรดกเป็นบุคคลต่างด้าวได้ที่ดินมาโดยไม่ชอบด้วย ป.ที่ดิน มาตรา 86 แต่เจ้ามรดกยังมีสิทธิได้รับผลตาม ป.ที่ดิน มาตรา 94 ในอันที่จะจัดการจำหน่ายที่ดินนั้นได้ ตราบใดที่ยังมิได้จำหน่าย ที่ดินพิพาทและโรงงานก็ยังคงเป็นของเจ้ามรดก ซึ่งอาจทำพินัยกรรมยกให้แก่ผู้ใดได้ทั้งสิ้น

            จำเลยในฐานะผู้จัดการมรดกเป็นผู้ครอบครองที่ดินพิพาทแทนโจทก์ทั้งสองผู้เป็นทายาทตามพินัยกรรม ตราบใดที่จำเลยยังมิได้แบ่งปันที่ดินพิพาทให้แก่โจทก์ทั้งสอง ย่อมต้องถือว่าการจัดการมรดกยังไม่เสร็จสิ้น อายุความยังไม่เริ่มต้นนับ ฟ้องของโจทก์ทั้งสองยังไม่ขาดอายุความ"

            ดังนั้น ตามหลักกฎหมายดังกล่าวข้างต้น สามีหรือภรรยาคนต่างชาติที่สมรสกับคนสัญชาติไทย และบุตรก็มีสิทธิรับมรดกตามกฎหมาย และสามารถทำพินัยกรรมยกทรัพย์สินให้คนต่างชาติที่เกี่ยวข้องได้ ไม่ตกเป็นโมฆะแต่อย่างใด

 

ตอบคำถามคุณ Piyachut 

       การเปลี่ยนสัญชาติได้มีการสละสัญชาติไทยหรือไม่ หากสละสัญชาติไทย ก็ไม่สามารถถือกรรมสิทธิ์ที่ดินตามกฎหมายได้ โดยต้องได้รับอนุญาตจากรัฐมนตรีกระทรวงมหาดไทยก่อน 

ตอบคำถามคุณเรไร 

      ตามมาตรา 15 พระราชบัญญัติสัญชาติ พ.ศ.2495            

                   “ผู้ใดมีสัญชาติไทยและสัญชาติตามกฎหมายของประเทศอื่นด้วย ถ้าประสงค์จะสละสัญชาติไทย ให้ทำคำขอยื่นต่อรัฐมนตรีตามหลักเกณฑ์และวิธีการที่กำหนดในกฎกระทรวง           

                   การอนุญาตหรือไม่อนุญาตให้สละสัญชาติไทยนั้น ย่อมอยู่ในดุลยพินิจของรัฐมนตรี            

                   การสละสัญชาติไทยให้มีผลต่อเมื่อได้ประกาศในราชกิจจานุเบกษา            

                   การสละสัญชาติย่อมมีผลเฉพาะตัว”

        ดังนั้น หากคุณเพียงแต่ไปถือสัญชาติของสามีเพิ่มเติมเข้ามา โดยยังไม่ได้สละสัญชาติไทย คุณก็ยังคงมีสถานะเป็นคนไทยที่มีสิทธิถือครองที่ดิน หรือซื้อขายที่ดินในประเทศไทยได้เช่นเดิม แต่หากคุณสละสัญชาติไทยไปครบถ้วนตามหลักเกณฑ์ของกฎหมายดังกล่าวแล้ว ก็ถือว่าคุณเป็นบุคคลต่างด้าวที่ไม่มีสิทธิถือกรรมสิทธิ์ที่ดินได้ครับ

ตอบคำถามคุณ Adpm

       แม่และน้า มีชื่อถือกรรมสิทธิ์ร่วมกัน จึงมีสัดส่วนคนละ 50 % เมื่อแม่เสียชีวิต ส่วนของแม่ 50 % จะตกทอกไปยังทายาทของแม่คือ บุตร สามี และ บิดามารดาของแม่ (ถ้ายังมีชีวิตอยู่) 

ทายาทของแม่จะต้องยื่นคำร้องขอให้ศาลแต่งตั้งผู้จัดการมรดก เพื่อนำคำสั่งศาลไปดำเนินการที่สำนักงานที่ดินให้ผู้จัดการมรดกเข้าไปมีชื่อถือกรรมสิทธิ์รวมก่อน 

ส่วนการแบ่งกับน้านั้น ตามหลักกฎหมาย เจ้าของกรรมสิทธิ์รวมมีสิทธิขอให้แบ่งแยกโฉนดแปลงนี้ได้ หากน้าไม่ยินยอม ก็คงต้องใช้สิทธิทางศาล ฟ้องเพื่อแบ่งแยกโฉนด ซึ่งเป็นหนทางสุดท้ายที่ควรทำครับ อันดับแรกก็ต้องเจรจากันระหว่างคนในครอบครัวเสียก่อน มิฉะนั้น การฟ้องคดีจะทำให้เสียญาติพี่น้องได้

ตอบคำถามคุณ Ruk

          บ้านถือเป็นส่วนควบกับที่ดิน ตามกฎหมายชาวต่างชาติไม่สามารถถือกรรมสิทธิ์ที่ดินและบ้านได้ ยกเว้นได้รับอนุญาตจากรัฐมนตรีตามเงื่อนไขที่กฎหมายกำหนด ดังนั้น จึงไม่สามารถทำสัญญาซื้อขายอสังหาริมทรัพย์กับชาวต่างชาติได้ ซึ่งปกติชาวต่างชาติจะจดทะเบียนตั้งบริษัทมาเพื่อรับโอนกรรมสิทธิ์แทน หรือทำสัญญาเช่าที่ดินกันในระยะยาว

          ส่วนการที่จะให้ซื้อในนามลูกเลี้ยงนั้น หากเขาบรรลุนิติภาวะแล้ว ก็สามารถทำสัญญาซื้อขายกันได้ เพราะเป็นปัญหาระหว่างฝรั่งกับลูกเลี้ยงที่อาจมีการทุจริตกันเอง แต่หากยังไม่บรรลุนิติภาวะก็ไม่สามารถซื้อขายได้ ซึ่งหากเป็นกรณีที่ซื้อขายไม่ได้ก็ต้องมีการเลิกสัญญาต่อกัน ส่วนคุณจะมีสิทธิริบมัดจำหรือไม่ ต้องดูสัญญาซื้อขายที่ทำกันไว้เป็นหลักครับ